Главная » Статьи » Литературная страница

Великöй Отечественнöй войналö коми-пермяцкöй кыв вылын козьналöм кывбуррез Елена Коньшина

Юöртча вандаллэз дынö, кöдна жугдöны

российскöй солдаттэзлö керöм памятниккез

Не сiя кадö тiйö чужитö.

Сэк мусö каттис курыт тшын.

Сэк пуэз летiс муись вужжезöн

Шакал кодь лёк фашистлöн вын.

Тi эдö кылö канонадаэз,

Кöр шоррезöн котöртiс вир,

А чочком яблоняа саддэзын

Солдатыс кувтöн шушкис ним.

Тi эд адззылö, кыдз пыд вöррезын

Том иньлöн ки зэлöтлiс чер,

Кыдз пемыт ой чулöтлiс бöрдöмöн.

Синвалiсь кöрсö сорлiс зэр.

Не тiйö ордчöн инькöт вöлiтö,

Кöр локтiс сылö лёк юöр.

Кыдз бöрдiс инь, звездаэз кылiсö.

Герьялiс öтлаын öтöр.

Не тiян дынö локтiс корöмöн

Войналöн кадся тшыг пиян.

Сэк вöйис мир войналöн шоггезын.

Солдаттэз дорйисö олан.

Дорйисьлö муöдз бы копыртчыны:

Сёян пызаннэз вылын тыр.

Мыля жö нёштöм кылöн бытшкöны,

Пым ваöн сотö дзик вывтыр.

Мыля жö «зырым беддез» эрзöны.

Кин сетiс нылö летны ад?

Ракаэз сьöдöсь бытьтö карзöны,

Солдатлöн шогсянь нылö рад.

Пöдналö öммезнытö тöдтöмöсь.

Не тiян вынöн керöм мир.

Дорйиссез муыслöн вунöттöмöсь.

Оланлöн доныс – нылöн вир.

Вдовалӧн курыт доля

Уськöтöм бедьтö киат сетi,

Кöр враччез дынсянь гусьöн петiн,

И лолöс шог жалейттöг летiс –

Россияын олан.

Здоровье вöрын уджыс мырддис

Жöник воюйтiс – годдэз лыддин,

Надейтчин – локтас, лоан шуда.

Колхознöй уджлöн план.

А ойнас пусин да песласин,

Петух öтöрас ни китсасьö,

Лабич вылын джын час сунасян.

Оланыс эз вöв рам.

Война жӧниктӧг пыр кеж колис,

Думайтiн кувны, – челядь нёля.

Вдовалӧн пыр кеж курыт доля.

Сьöлöм вылын – иган.

Здоровье öнi врач дын кошшан –

Россияын не кокнит ноша.

И ӧнi павкӧ тэныт тожӧ,

Кӧть кад не гымалан.

Мыйсянь жӧ лӧгыс веккез олӧ,

И кинлӧ сiя овтӧн колӧ?

Ми керам зубытсӧ, ог полӧ.

Но сэтшöм разь олан?

Козьнала айкалöн (свёкрлöн)

Иван Александрович Коньшинлöн памятьлö

Войналöн челядь

(поэма)

«Кытöнкö ай да мам,

Кыдз шондiыс жö, ылын.

Нырыштö тшыг олан,

Аймамö озö кылö.

Войнаыс челядь кад,

Кыдз сьöд варыш, гусялiс.

Тэ чöв, олан, эн варт,

Уджавны ми велалам»-

Думайто сидз Иван,

Горт тодвыло уськото:

Сэк кадыс воли рам,

И ыб, и ю гажотис.

1

Оланыс гажа – ыббез кузя вöлöн,

Зороддэз талис, öктис тыр ягöд,

Вуграсис ю дын, доддез вылын – тöлöн.

Но, этö одзжык, öнi – страшнöй вöт.

Иванлiсь мам долоннесö малалiс.

Синва миссьöтис инькалiсь чужöм.

Котомка мышкас зоныслö кышалiс.

Ранитöм кай кыдз, пессис мам сьöлöм.

Дасвит пиянлö, мый эшö адззылiс:

Кудымкар öтпыр, сэсся только горт.

Война нуöтö зонöс гортiсь ылö.

Нач öтнас мунö, лоас оз ли ёрт?

Иван вежöртис – сьöкыт тöдтöм туйыс,

Но öлис мамöс: «Чöв, быдöс жö бур.

Юöр письмоöн ыста сэк, кöр туяс.

Олан капканö, поди, ог жö сюр».

Военкомат висьталiс – одзын «школа».

Война сiдз тшöктö – весь некин оз ов.

Кытшöм бы кад эз вöв, примитны колö.

Кöть мымда бы эн тöжды и эн пов.

Велöтчыны, отсавны мед страналö.

Крестьянскöй зонлö вын сьöртi быдöс.

Кöр тöдан, что война гöгöр öгралö,

Быдöс, мый эм, страналö сетö йöз.

Туй Перемö: велöтчыны, уджавны.

А вот и ёрттэз – Гриша да Денис.

Кокнитжык лоас öтлаын велавны

Столярнöй уджö. Ӧткöн – сё не сiдз.

Но Перем öддьöн гажтöма панталiс.

Быдлаын сьöкыт, руд да тшыг олан.

Иван сёр рытöдз ёрттэзкöт уджалiс.

Помойкаись картошка кыш – сёян.

Быдлаын гроббез, вильöсь, ешты керны.

Войналö колö, вийöммезыс тыр.

И кöть уджавны тшыгсянь он ни вермы,

Кучикись пет, но выныт ась оз быр.

2

Письмоыс абу кузь.

Да локтас оз ли горто.

Зон гижо. Ой. Оз узь.

Олан кусиньтис мортос.

«Ме ог ни вермы, мам,

И тшыгсянь чожа кöстас.

Картошка кыш – сёян.

Ме тöда, кыдз тэ тöждан.

Тöн сёйим эшö кыш,

А талун олам тшыгйöн.

Лэбалö сьöд варыш.

А мый кыдз татiсь пышшам?

Ми ёрттэзöкöт тöн

Олан йылiсь баитiм.

И тшыгсяняс öддьöн

Быдöс, мый эм, кулитiм…»

***

– Иван, тэ кылан? Мöда мый висьтавны,-

Юöртчис ёрт дын рам сьöлöм Денис,

–Миянлö колö сёровно уджавны.

Татöн оланным вöснит, кыдз сунис.

Березникиын эм завод военнöй.

Не весь уджалан – сетöны нянь тор.

Думайта, мийö сэтчин шедны вермам.

Оланын вежны мый некöр не сёр.

Тшыг кадсянь ковсис Перем карись мунны.

Кыдз не война бы, эз бы этадз вöв.

И кинкö лысьтас разь мый паныт шуны?

А кин и лысьтас, шуас сэк одзöв.

****

Завод военнöй, сетö фронтлö порох,

Уджалö татöн пöрись, томпöлöс,

И лун, и ой план фронтыс одзын дорö,

Но, овлö, и олансö öштö йöз.

Взрывайтчö порох, веснас кыдз унажык,

И оз юав кин кулас – пöрись, том.

И локтас ли уджавтöн татöн ашын.

Сорасян невна и оланлö – пом.

Но, татöн эм сёян, а сiдзкö, – олам.

А зонкаэзлö сэсся эз ков нем.

Кöть подöн ыджыт карсянь мунны колö.

И годдэз – дасквать год кыдз тэныт эм.

Григорийлöн, Денислöн сiдз и вöлi,

А вот Иванлö эз на эшö тыр.

Мый керны, кöр оланыс потiс шöри,

И вынныс Перем карын чуть эз быр?

Иван унажык годдэсö висьталiс.

Веритiсö – Иванлöн эм мыгöр.

Льöмпуа тулыс кыдз, виль удж сибалiс.

Тшыг кад оланын эз ни сэсся дзöр.

3

Велöтчисö, мед порохöн уджавны.

Заводыс ыджыт, уджалiсьыс тыр.

Перытжыка бы удж дынö велавны,

Коланаöн мед кадлö вöвны пыр.

Лун бöрын лун, велалiсö кыдз колö.

Керöмыс вайо зонкаэзло рад.

Станоккез сайын рытöдз, озö полö.

Страналö колö порох. Пышшö враг.

Повзьöтiс случай. Взрыв, и эз ло Гриша.

И тылын пизис лёк войналöн ад.

Сьöлöм Иванлöн ёртыс понда висьö.

Но нем он кер, кöр сетöм сэтшöм кад.

Денис жагöник синнэз вылын кусiс,

Висьталiс: тшöка вöтын локтö горт,

Что пöдтö лунiсь лун заводлöн бусыс,

Что лолын умöль – эз ло Гриша ёрт.

Иван тöждiсис да Денисöс öлiс:

«Кыдз тэнат жö, герьялö менам лов,

Сьöлöмö лоöм шогсянь потö шöри,

И вöтöн, кыдз и тэныт, локтö горт.

Но мийö сэтшöм кадö тэкöт олам.

Странааным кытчöдз ыждалö враг.

Кытшöм бы эз вöв сьöкыт, овны колö.

Уджалам и веритам – пышшас гад».

Денис вежöртiс – некытчö не петны:

Взрывайтчö порох, öтлаын – мый эм.

Кыдз керны сiдз, кулöмлö мед не шедны?

Война кончитчас – эта оз ло нем.

Кык год чулалiс, локтiс 45-öй.

И миян визыв зоннэзсянь эм пай.

Ӧтöрсö тулыс кöть жалейттöг вадö,

Кöр лолын гаж, сэк зэрыс оз мешайт.

4

Победа, кöдö отирыс видзчисис!

Герьялö радсянь быдыс – пöрись, том.

Но лёк шогöт Иван бердö кутчисис.

Больница керис сьöкыт уджын пом.

Сёрöнжык и Денисöс шог нырыштiс:

Лякасис дыр кеж лёк войналöн бус,

Больницаö Иван дынö сюйыштiс.

Шогалöны, оланныс чуть оз кус.

Кöть пессьöны здоровье понда враччез,

Больница лоас гортöн, натьтö, дыр.

Шогöт оланын зонкаэзлöн гардчö,

Кажитчö, сылöн праздник лоас пыр.

Но зоннэз томöсь, сiдзкö вынныс лоас

Отсавны врачлö вермыны пöрöс.

Уколлэз öддьöн уна керны колас,

Но горт понда терпитасö быдöс.

Кык месяц борын – коккез вылын ёрттэз.

А одзын – туй, аймамкöт пантасьöм.

Видзчисьöны важын кыкнансö горттэз.

Ӧтöрын талун – не войналöн рöм.

***

Ме локтi гортö, мам.

Ме сэсся лоа ордчöн.

Олан, кыдз тэ жö, рам.

Удж гортын только одзын.

И ась некöр оз быр

Олан дын радейтöмыс.

Ась мирас лоас пыр

Енöжлöн сöстöм рöмыс.

2020 год.

Источник



Источник: https://vk.com/@-193117104-veliki-otechestvenni-voinal-komi-permyacki-kyv-vylyn-koznalm
Категория: Литературная страница | Добавил: Библиотека (12.01.2021) | Автор: Библиотека
Просмотров: 233 | Теги: Кудымкар, коми-пермяцкие писатели, Коми-Пермяцкий округ, Великая Отечественная Война, Коньшина Елена, поэзия, поэма | Рейтинг: 5.0/1
Всего комментариев: 0
Добавлять комментарии могут только зарегистрированные пользователи.
[ Регистрация | Вход ]